બાળકી આજે જરા ગુમસુમ હતી,
આજ નક્કી કોઇએ તેડી નથી.
- જિગર જોષી 'પ્રેમ'

अरे हम वो नहीं जो बारहा राहे बदलते हैं
हमारा नाम साया है तुम्हारे साथ चलते हैं
- जिगर जोषी "प्रेम"

તપસ્વીપણાનો આ બોજો હવે જિર્ણ શ્વાસો ઉપરથી ઉતરશે કે નૈં ? હેં ?
હળાહળ ફરી આજ ચર્ચા થઈ છે ફરી કોઈ ક્રોસે લટકશે કે નૈં ? હેં ?

ધડાધડ ધડાધડ આ શબ્દોની વર્ષા ; કડડ્ભુસ કરતાં આ કાગળના વાદળ
કલમ જાણે ચોમાસુ થઈને મળી છે ; ગઝલ થઈને કોઈ પલળશે કે નૈં ? હેં ?

બધી મોસમોને ગજરમાં છુપાવી અઢારેકની એક કન્યા ગઈ છે
બધે એજ ચર્ચા વધી છે નગરમાં હવે ક્યાંય ફૂલો ઉઘડશે કે નૈં ? હેં ?

સમય શ્વેત રોગોના વસ્ત્રો સજીને ભલે દિવ્યતાઓનો વૈભવ બતાવે
અરીસો અગર એની સામે ધરીશું તો પોતેય પણ ચોંકી ઉઠશે કે નૈં ? હેં ?

અહીં લોકને વારસામાં મળ્યું છે ' નિસાસાના વમળોમાં અટવાતા રે'વું'
અહીં જન્મથી એક્ધારું જિવન છે પરીસ્થિતિ અહીની બદલશે કે નૈં ? હેં ?
જિગર જોષી 'પ્રેમ'

જો બાળપણનું બારણું ખોલી શકાયું હોત !
તો આંગણામાં આભની લાવી શકાયું હોત !

માણસપણું સતત મને અવરોધરુપ છે
હું ફૂલ હોત તો વળી ઉઘડી શકાયું હોત !

સપનાઓ તીક્ષ્ણ ધાર બની ખૂંચતા રહ્યા
નહિતર તો ખૂબ ચેનથી ઊંઘી શકાયું હોત !

દુ;ખ પથ્થરોની જેમ સખત હોય છે 'જિગર' !
દુ;ખ કાચ જેમ હોત તો ફોડી શકાયું હોત !

આ તો તમારું 'આવવું' વરદાન થઈ ગયું
જીવન નહીં તો 'પ્રેમ'થી ડહોળી શકાયું હોત !

જિગર જોષી 'પ્રેમ'

...છતાં હાથ ખાલીના ખાલી રહ્યા છે

પરાપૂર્વથી કોઈ આપી રહ્યુ છે છતાં હાથ ખાલીના ખાલી રહ્યા છે
ભિતરથી જ એનું પગેરું મળ્યું છે છતાં હાથ ખાલીના ખાલી રહ્યા છે

પણે ક્યાંક કરતાલ વાગ્યાનો વૈભવ અને હાથ આખ્ખોય દાઝ્યાનો વૈભવ
તળેટીથી ટોચે બધું ઝળહળ્યું છે છતાં હાથ ખાલીના ખાલી રહ્યા છે

હતી એક જણ પાસે બે-ચાર બુંદોની આશા અને સામે એ જણ જુઓ તો -
મને આખ્ખું ચોમાસુ આપી રહ્યું છે છતાં હાથ ખાલીના ખાલી રહ્યા છે

ઘણીવાર ભગવાઓ ધારણ કરીને ભિતર કોઈ મીરાંનું મંથન કરું ત્યાં-
તરત મોર પિંછું નજરમાં ચડ્યું છે છતાં હાથ ખાલીના ખાલી રહ્યા છે

સિકંદર સમું વિશ્વ આખું ફર્યો છું ; પહાડો સમા અશ્વ કાબુ કર્યા છે
અને યોધ્ધા જેવું "જિગર" સાંપડ્યું છે છતાં હાથ ખાલીના ખાલી રહ્યા છે
જિગર જોષી 'પ્રેમ'

ગીત

અમે માંગ્યો 'તો ખોબો ભુતકાળ
બિલ્લી પગેથી એણે આવીને ખભ્ભા પર ધબ્બ દઈ ખડ્ક્યો વેતાળ

પ્રશ્નોના તીર થકી વિંધ્યા કરે છે મને ખભ્ભા પર બેઠેલો થાક
સહેજ દઉં જ્યાં જવાબ મને પંપાળી કે'શે "ભઈ તું તો છો જબરો ચાલાક !
પગમાં કપસિયુના ટોળા ઊભરાયા ને જીવનભર ચઢવાનો ઢાળ

અમે માંગ્યો 'તો ખોબો ભુતકાળ

શ્રધ્ધાના ત્રાજવામાં મૂકી 'તી જાત છતાં પલડું તો શંકાનું ભારે
જીવ્યો છું એમ જાણે બે-બે લગામ ઝાલી બેસવાનું હોય એક અસવારે !
પોતાના હાથમા જ ઊગેલી રેખાને કેમ કરી દેવી કોઈ ગાળ

અમે માંગ્યો 'તો ખોબો ભુતકાળ

જિગર જોષી 'પ્રેમ'

યુગોથી / જિગર જોષી 'પ્રેમ'

ફરી સાંજ ઢળશે ફરી રાત પડશે અહીં એ જ ચક્કર ફરે છે યુગોથી
અજબ રેસમાં સૌને મૂકી દઈને સમય મૂછમાંથી હસે છે યુગોથી

વસાતા નથી પાંપણોના કમાડો...પણે લાગણી તરફડે છે યુગોથી
પુરાતન સમી સાવ જર્જર અમારી આ આંખોમાં સપના સડે છે યુગોથી

સમસ્યા વિહોણું જિવન જીવવું એ તો ઝાકળને શ્વાસોમાં ભરવા સમું છે
હકીકતથી વાકેફ હોવા છતાંયે બધાં આવું જિવન ચહે છે યુગોથી

થશે મદભરી મસ્ત મોસમની વર્ષા ક્યહીં, એમ ધારીને ફોગટ બિચારું -
અમારા નસીબોનું ચાતક હથેળીની ડાળે જુઓ કરગરે છે યુગોથી !

ક્યહીં જિર્ણ શ્વાસો ક્યહીં છે નિસાસો ક્યહીં 'પ્રેમ' - પીડાનો અફસોસ ખાસ્સો
ક્યહીં ફુગ્ગા જેવી ગમંતી ક્ષણોને સતત ટાંકણીઓ અડે છે યુગોથી

જિગર જોષી 'પ્રેમ'

અમે જોયું છે સાવ સગી આંખે
દરિયાનો ઓટોગ્રાફ આપવાને આવે છે મોજાઓ રોજ રોજ કાંઠે
અમે જોયું છે સાવ સગી આંખે

એને જોવાને જઈએ ભઈ સાંજકના રોજ અમે દરિયાના પહેલેથી ફેન
રેતીને સ્પર્શી એ તો ફૂટે છે ગીત અને અંગુલી થઈ જાયે પેન
છીપલાના ઓરડાથી શબ્દોના મોતિડાં ઝીણું ઝીણું રે સહેજ ઝાંખે

અમે જોયું છે સાવ સગી આંખે

દરિયાને જેમ અમે મળવા જઈએને એમ દરિયો પણ આવે છે મળવા
સોરી હો 'પ્રેમ ' જરા બીઝી હતોને... મને દેખીને લાગે કરગરવા
મૂકીને મન પછી ભેટવાને આવે ને બોજ બધો ઊતારી નાખે

અમે જોયું છે સાવ સગી આંખે

- જિગર જોષી 'પ્રેમ'

સાગરની વારતા અને પથ્થરની વારતા
બચપણની સાથ ગઈ મરી દફતરની વારતા

નાસ્તિકપણુ સ્વભાવથી અળગુ થઈ ગયું
કોણે કહી હશે મને ઈશ્વરની વારતા !?

એમાં તો ક્યાંય ઝેરનો ઊલ્લેખ પણ નથી
પાછા કહો છો એ હતી શંકરની વારતા !

ફૂલોનો હાલ શું થયો ? જાણી જશે જો તું
સાચ્ચેજ નૈં ગમે પછી અત્તરની વારતા.

બાકી તો 'પ્રેમ' કોઇનું એવું ગજું નથી
આંખોજ વર્ણવી શકે ઝરમરની વારતા.

-જિગર જોષી 'પ્રેમ'

સાગરની વારતા અને પથ્થરની વારતા
બચપણની સાથ ગઈ મરી દફતરની વારતા

નાસ્તિકપણુ સ્વભાવથી અળગુ થઈ ગયું
કોણે કહી હશે મને ઈશ્વરની વારતા !?

એમાં તો ક્યાંય ઝેરનો ઊલ્લેખ પણ નથી
પાછા કહો છો એ હતી શંકરની વારતા !

ફૂલોનો હાલ શું થયો ? જાણી જશે જો તું
સાચ્ચેજ નૈં ગમે પછી અત્તરની વારતા.

બાકી તો 'પ્રેમ' કોઇનું એવું ગજું નથી
આંખોજ વર્ણવી શકે ઝરમરની વારતા.

-જિગર જોષી 'પ્રેમ'

હવે આગળ કશે રસ્તો નથી એ પણ હકીકત છે
હું પાછૉ ક્યાયથી વળતો નથી એ પણ હકીકત છે

સતત ફરિયાદ, ઈર્ષાઓ, સખત પીડા ને સીમાઓ
છતાં આ જિંદગી ધક્કો નથી એ પણ હકીકત છે

બધી ડાળે બહારો છે બગીચાઓય મહેકે છે
અને ત્યાં નામનો ટહુકો નથી એ પણ હકીકત છે

સમય જ્યારે મળે ત્યારે તને સંભારતો રહુ છું
સમય ક્યારેય પણ હોતો નથી એ પણ હકીકત છે

ભલે એમાંય છે તોફાન, ભરતી - ઓટ, મોજા, 'પ્રેમ',
છતાં આ આંખ એ દરિયો નથી એ પણ હકીકત છે

- જિગર જોષી 'પ્રેમ'

એને નડ્યો છે એનો સ્વભાવ
ઈગોના આલીશાન મહેલો ચણીને એણે બાંધ્યા છે ભ્રમના તળાવ

એને નડ્યો છે એનો સ્વભાવ

પ્લાસ્ટિકના ફૂલોથી મઘમઘતી રાખે છે ડેકોરેટેડ ફૂલ્છાબ
એક બેલ મારે ત્યા ચાર જણ પૂછે કે ઔર કુછ ચાહિયે હૈ સા'બ ?
મલ્લમ લગાવે છે જેમ જેમ એમ એમ ઉંડો થયો છે એનો ઘાવ

એને નડ્યો છે એનો સ્વભાવ

દરિયામાં ડૂબકી લગાવે પણ શર્ત એનું પાણી ના હોવું જોય ખારું
રેઈનકોટ પહેરીને ભીંજાવા નીકળૅ ને સૂરજમાં શોધે અંધારું
બારણાં પર ટાંગ્યું છે "વેલ-કમ"નું બોર્ડ, કોઈ આવે તો ક્યે નૈં કે 'આવ'

એને નડ્યો છે એનો સ્વભાવ

- જિગર જોષી "પ્રેમ"

"જન્મ પહેલાનું સ્વપ્ન" / જિગર જોષી 'પ્રેમ'

" હાલુલુલુલુલુ !
અરે ! મારો દીક્કો !
અરે ! મારું ચકુડીયું !
"આવા તો કૈક સંબોધનોના વરસાદ
મને પણ ભીંજવી નાખશે...

પણ મમ્મી ! એ તો કહો,
મારું નામ શું રાખશો ?????
હં...!!!! મારું નામ રેશમ રાખીએ તો ??
હા, હું મખમલી સ્વભાવ લઈને
જીવવા માગુ છું.
પણ, આ નામ તો જૂનું છે નહિ ????
કૈક નવું વિચારોને !?
હં...!!! "ખુશી ?"
આમેય હું ઘરમાં આવીશ
એટલે
આંગણામાં ખુશીઓનો કલબલાટ હશે...
સૌની આંખોમાં એક 'ફૂલ'ને તેડ્યાનો તરવરાટ હશે...
પંખીની પાંખોમાં મને જોવાનો ફ્ફ્ડાટ હશે...
અને "ખુશી" આવ્યાની ખુશી તો સૌના
કાને પડઘાવાની, સિવાય કે મારી મા !
કેમ કે, એક દિકરીનો અવાજ સંભળાય
એવા કાન નથી મળ્યા મારી મા ને !!....
એને તો બસ દિકરો જ........
જવા દ્યોને
હું પણ સાવ ગાંડી છું ; ખબર છે કે
અમુક સપનાઓ
ક્યારેય સાચા નથી પડતા છતાંય
આ નફ્ફ્ટ આંખને આવા સપનાઓ જોવાની કૂટૅવ પડી છે....
'શું બધાની મમ્મી આવી જ હશે ?
તો મારી મમ્મીની મમ્મી કેમ આવી નહોતી ?
"હાલુલુલુલુલુ !
અરે ! મારો દીક્કો !
અરે ! મારું ચકુડીયું !
"આવા એક્કેય સંબોધનોના વરસાદ
મને નહીં ભીંજવે...અને મમ્મી મારું નામ રાખશે "જન્મ પહેલાનું સ્વપ્ન"
અને એને આંખમાં જ ગુંગળાવી મારશે, અરધી રાતે...!

- જિગર જોષી 'પ્રેમ'

અધવચ્ચે જ.... જિગર જોષી 'પ્રેમ'

બસ
તારા પગરવનો વરસાદ જ્યારથી
થંભી ગયો છે
ત્યારથી મારી બાલ્કનીની એકલતા
મને રોજ
ઘેરી જાય છે - સાવ કોરાકટ્ટ વાદળોની જેમ.....


ઘરે આવીને કેટલીયેવાર મન થાય છે કે
ઝ્ભ્ભાની સાથે સાથે ખાલીપો પણ
ટાંગી દઉં ખીંટીએ

પછી

સિગાર જલાવી લઉં છું - ખાલીપાને ગુંગળાવી મારવા.....

આરામ ખુરશીમાં રોજ સાંજ તો પડે છે - આરામ વગરની...

બાજુના ટેબલ પર પડૅલો ચાનો કપ
રોજ અફસોસ કરે છે - નહીં પીવાયાનો...

સુક્કી થઈ મારી આંખોની ધરતીમાં,
મોસમોએ કટલાયે પ્રયાસો કર્યા છે - ભીનાશ રોપવાના...

હજી પણ સાંજે છ ના ટકોરે
તને મળવા દોડી જવાનું મન થાય છે,
ને મન પોતે જ અટવાય છે - મળવાના કારણ શોધવામાં...

'ને પછી સાંજમાંથી રાત... રાતમાંથી સવાર થઈ જાય છે - મારી ઈચ્છાઓની....
...ને મારી સિગાર અધવચ્ચે જ....
- જિગર જોષી 'પ્રેમ'